معماری دوران نوسنگی
معماری نوسنگی / 134 views / پربازدید شاخص
معماری نوسنگی دربرگیرندهٔ سازه‌های انسانی قارهٔ اوراسیا از دوران نوسنگی (آخرین دورهٔ عصر حجر)، و سازه‌های انسانی در قارهٔ آمریکا و جزایر اقیانوس آرام تا برقراری ارتباطشان با اوراسیایی‌ها است.
یکجانشینی
مبدأ دوران نوسنگی، انقلاب نوسنگی است، نامی که بر اتخاذ «یکجانشینی» و «اهلی کردن» (کشاورزی و دامداری) از سوی جوامعی که پیش از آن شکارچی-گردآورنده بودند گذارده می‌شود.
در مورد سببِ وقوعِ انقلاب نوسنگی بین محققان اتفاق نظری وجود ندارد، ولی بیشتر آرای مربوط به آن را می‌توان در دو مدل کلیِ دافعه (اینکه شکارچی-گردآورنده‌ها به واسطه تغییرات آب‌وهوایی یا فشارِ جمعیت مجبور به یکجانشینی شده‌اند) یا جاذبه (یکجانشینی به دلیل منافعِ اقتصادی کشاورزی و میل به کاهش ریسک و افزایش ثروت صورت گرفته‌است) رده‌بندی کرد. برخی محققان نیز بر این باورند که مهم‌ترین عامل انقلاب نوسنگی تغییر در فرهنگ مادی به ویژه فناوری برش سنگ است. وجود شواهدی مبنی بر شکل‌گیری روستاها پیش از انقلاب نوسنگی به ویژه در خاور نزدیک، این نظریه را که یکجانشینی پیش از دوران نوسنگی به وجود آمده میسر ساخته‌است. به گفتهٔ فلانری، کشاورزی و یکجانشینی احتمالاً مستقل از هم به وجود آمده‌اند و امکان دارد با هم ارتباط چندانی نداشته باشند.
به هر رو، معمولاً تفاوت مهم دوران میان‌سنگی و دوران نوسنگی در وجود «محیط مصنوع معمارانه» دانسته می‌شود. تغییر سرپناه آدمی از محیط طبیعی به محیط مصنوع خود موجب پدید آمدن روشی بکر از زندگی شد. به گفته هلمز، یکجانشینی بخشی از تغییر نگرشی بزرگتر به شناخت افراد از دیگران (از جمله حیوانات، خویشان، و غریبه‌ها) بوده‌است. یکجانشینی، که بین ده تا بیست هزار سال پیش شروع شد، امری نسبتاً جدید در تاریخ بیش از یک میلیون سالهٔ زندگی بشری است.
کشاورزی نیز در این میان نقش داشته‌است، چرا که در زندگی کشاورزی زمان—که برای کاشت‌وبرداشت امری ضروری است—و به تبع آن تاریخ نقشی مهم‌تر در زندگی بازی می‌کنند. در جوامع کشاورزی مردگان به موضوعی برای معناسازی‌های نمادین تبدیل می‌شوند و به آن‌ها نقش نیاکانی داده می‌شود که می‌توان برای به خاطرسپاری آن‌ها سازه‌های یادمانی ساخت. به گفته واتکیز محیط زندگی درین دوران به «انبار نمادها» تبدیل می‌شود. محوطه‌های آیینی اطلاعاتی در مورد رفتارهای مطلوب در خود داشتند—امری که در دوران بعدی بر عهده نوشتن بود—و مکان‌های مقدس از اماکن مربوط به زندگی روزمره تفکیک شدند. برخی انقلاب نوسنگی را انقلاب تولید غذا نیز خوانده‌اند.
گوبکلی تپه، چاتال هویوک، قرمز دره، خیروکیتیا، عین ملاحه، شعر هگولان، عین غزال، اریحا، بسطه
خاور نزدیک در دورهٔ نوسنگی
جوامع شکارچی-گردآوردهٔ یکجانشین گاهی باز به کوچ‌نشینی روی می‌آوردند، ولی در بلندمدت برخی از آن‌ها دست به اهلی کردن حیوانات و گیاهان زدند، که این سرآغاز عصر نوسنگی در خاور نزدیک بود.
گاه‌شناسی و جغرافیای خاور نزدیک در عصر نوسنگی
به شکل سنتی، باستان‌شناسان نخستین دورهٔ بلافاصله پس از ابداع کشاورزی را، از آن رو که سفال هنوز ابداع نشده بود، دورهٔ نوسنگی پیش از سفال می‌نامند. خود این دوره را نیز به دو مرحلهٔ زمانی اصلی تقسیم کرده‌اند: مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال آ (حدود ۱۰۰۰۰ (پ.م) تا ۸۵۰۰ (پ.م)) و مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال ب (حدود ۸۵۰۰ (پ.م) تا ۷۰۰۰ (پ.م).)
در مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال آ بسیاری از جوامع خاور نزدیک به یکجانشینی روی آوردند. نمونه‌های اولیه شهر درین زمان در شام و جنوب آناتولی شکل گرفت. در مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال ب جمعیت جوامع بسیار بزرگتر شد، آئین‌های مذهبی شکل گرفتند و کشاورزی منبع اصلی غذا گشت. سازه‌های شکوهند مذهبی در مناطقی چون گوبکلی‌تپه به وجود آمدند که نشان از نقش محوری آیین‌های مذهبی در مردم این جوامع دارند. در اریحا رابطهٔ تنگاتنگ بین گورها و یادمان‌ها نشان‌گر ظهور اشکال اولیه‌ای از طبقه‌های اجتماعی و سیاسی است.
برخی محققان برای دوران گذار بین نوسنگی پیش از سفال و نوسنگی با سفال، عنوان «نوسنگی پیش از سفال پ» را پیشنهاد کرده‌اند.
با کشف روش‌های تولید سفال در حدود ۶۴۰۰ (پ.م)، عصری دیگر در هلال حاصل‌خیز آغاز می‌شود که باستان‌شناسان به آن عنوان «نوسنگی با سفال» یا «نوسنگی پسین» داده‌اند. درین دوران فرهنگ‌هایی با هویت مشخص، مانند فرهنگ حلف در شام و شمال میانرودان و عبید در جنوب میانرودان ظهور یافتند.
در نهایت با آغاز دورهٔ گذار مس‌سنگی در حدود ۳۵۰۰ (پ.م) فرهنگ‌های دوران نوسنگی به تدریج جای خود را به تمدن‌های نوپای عصر برنز دادند. از آنجا که معماری، اقتصاد، و فناوری فرهنگ‌های دورهٔ مس‌سنگی تفاوت چشم‌گیری با فرهنگ‌های دورهٔ نوسنگی پسین ندارند، بسیاری از محققان فرهنگ‌هایی همچون غسولینی و بئرشبع که مربوط به دوره مس‌سنگی هستند را هم جزء فرهنگ‌های دورهٔ نوسنگی قلمداد می‌کنند.
سرچشمه‌های اصلی انقلاب نوسنگی در خاور نزدیک شامل جنوب آناتولی، شام، و جزیره قبرس متمرکز بود.
گاه‌شناسی و جغرافیای خاور نزدیک در عصر نوسنگی
به شکل سنتی، باستان‌شناسان نخستین دورهٔ بلافاصله پس از ابداع کشاورزی را، از آن رو که سفال هنوز ابداع نشده بود، دورهٔ نوسنگی پیش از سفال می‌نامند. خود این دوره را نیز به دو مرحلهٔ زمانی اصلی تقسیم کرده‌اند: مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال آ (حدود ۱۰۰۰۰ (پ.م) تا ۸۵۰۰ (پ.م)) و مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال ب (حدود ۸۵۰۰ (پ.م) تا ۷۰۰۰ (پ.م).)
در مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال آ بسیاری از جوامع خاور نزدیک به یکجانشینی روی آوردند. نمونه‌های اولیه شهر درین زمان در شام و جنوب آناتولی شکل گرفت. در مرحلهٔ نوسنگی پیش از سفال ب جمعیت جوامع بسیار بزرگتر شد، آئین‌های مذهبی شکل گرفتند و کشاورزی منبع اصلی غذا گشت. سازه‌های شکوهند مذهبی در مناطقی چون گوبکلی‌تپه به وجود آمدند که نشان از نقش محوری آیین‌های مذهبی در مردم این جوامع دارند. در اریحا رابطهٔ تنگاتنگ بین گورها و یادمان‌ها نشان‌گر ظهور اشکال اولیه‌ای از طبقه‌های اجتماعی و سیاسی است.
برخی محققان برای دوران گذار بین نوسنگی پیش از سفال و نوسنگی با سفال، عنوان «نوسنگی پیش از سفال پ» را پیشنهاد کرده‌اند.
با کشف روش‌های تولید سفال در حدود ۶۴۰۰ (پ.م)، عصری دیگر در هلال حاصل‌خیز آغاز می‌شود که باستان‌شناسان به آن عنوان «نوسنگی با سفال» یا «نوسنگی پسین» داده‌اند. درین دوران فرهنگ‌هایی با هویت مشخص، مانند فرهنگ حلف در شام و شمال میانرودان و عبید در جنوب میانرودان ظهور یافتند.
در نهایت با آغاز دورهٔ گذار مس‌سنگی در حدود ۳۵۰۰ (پ.م) فرهنگ‌های دوران نوسنگی به تدریج جای خود را به تمدن‌های نوپای عصر برنز دادند. از آنجا که معماری، اقتصاد، و فناوری فرهنگ‌های دورهٔ مس‌سنگی تفاوت چشم‌گیری با فرهنگ‌های دورهٔ نوسنگی پسین ندارند، بسیاری از محققان فرهنگ‌هایی همچون غسولینی و بئرشبع که مربوط به دوره مس‌سنگی هستند را هم جزء فرهنگ‌های دورهٔ نوسنگی قلمداد می‌کنند.
سرچشمه‌های اصلی انقلاب نوسنگی در خاور نزدیک شامل جنوب آناتولی، شام، و جزیره قبرس متمرکز بود.
- Listing ID: 8000
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.